Το καλάθι σας είναι άδειο
Συντακτική ομάδα του heals, 26-09-2024
Όλοι οι συγγραφείς
Alzheimer και Άνοια: Μπορούμε να νικήσουμε τη μνήμη;
Η άνοια, κυρίως υπό τη μορφή του Αλτσχάιμερ, επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Τα συμπτώματα, όπως η απώλεια μνήμης και οι αλλαγές στη συμπεριφορά, διαταράσσουν την καθημερινότητα τόσο του ασθενή όσο και των οικείων του. Ας εξερευνήσουμε μαζί τα χαρακτηριστικά του Αλτσχάιμερ, τις αιτίες του και τους τρόπους αντιμετώπισης.
Πίνακας Περιεχομένων
Τι είναι το Alzheimer
Το Alzheimer είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος η οποία χαρακτηρίζεται από την προοδευτική απώλεια χολινεργικών νευρώνων σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου (φλοιός, ιππόκαμπος), με αποτέλεσμα χαρακτηριστικές διαταραχές εγκεφαλικών λειτουργιών. Οι χολινεργικοί νευρώνες είναι ένα είδος νευρικού κυττάρου που χρησιμοποιεί τη χολίνη ως νευροδιαβιβαστή. Η χολίνη είναι η ουσία που επιτρέπει στα νεύρα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτοί οι νευρώνες παίζουν κρίσιμο ρόλο σε πολλές γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη, η μάθηση και η προσοχή.
Η νόσος Alzheimer αποτελεί το συχνότερο αίτιο άνοιας και την πιο διαδεδομένη διαταραχή του είδους, καθώς μόνο το 2006 προσβλήθηκαν περίπου 26,6 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι το 2050, θα έχει νοσήσει παγκοσμίως 1 στους 85. Επηρεάζει κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε νεότερους. Είναι νόσος που δεν θεραπεύεται και εάν πάσχουμε, εκτός από κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή χρειαζόμαστε συνεχόμενη φροντίδα και υποστήριξη από κάποιο άλλο άτομο, συνήθως συγγενή.
Το Alzheimer αποτελείται από 4 στάδια:
- Πρώτο στάδιο (προ-άνοια): απώλεια μνήμης, αδυναμία αφομοίωσης νέων πληροφοριών και απάθεια που φαίνεται αρχικά να οφείλονται σε γεράματα.
- Δεύτερο στάδιο (πρώιμη άνοια): Τα συμπτώματα της προ-άνοιας εντείνονται και μειώνεται το λεξιλόγιο και η επικοινωνία με τον περίγυρο.
- Τρίτο στάδιο (μέτρια άνοια): Προοδευτική επιδείνωση με μείωση της ατομικής ανεξαρτησίας , δυσκολία στη σκέψη και την έκφραση, εκρήξεις βίας και επιθετικότητα, παραισθήσεις και ακράτεια ούρων.
- Τέταρτο στάδιο (προχωρημένη άνοια): Δραματική μείωση της επικοινωνίας με το περιβάλλον, κλιμάκωση της επιθετικής στάσης και της απάθειας, αλλά και πλήρης εξάρτηση από το φροντιστή. Τελικό στάδιο η καθήλωση στο κρεβάτι. Ο θάνατος συνήθως επέρχεται από εξωγενείς παράγοντες όπως σοβαρές αναπνευστικές λοιμώξεις.
Η νόσος έχει διαφορετική πορεία σε κάθε άτομο αλλά το κύριο σύμπτωμα είναι η απώλεια μνήμης κυρίως όσον αφορά πρόσφατα γεγονότα. Άλλα συμπτώματα που παρουσιάζονται με το πέρασμα του χρόνου είναι:
- Σύγχυση
- Ευερεθιστότητα και επιθετικότητα
- Εναλλαγές στη διάθεση
- Δυσκολία στη γλώσσα
- Αποξένωση από ανθρώπους
- Μακροπρόθεσμα ολική απώλεια μνήμης
Για τη διάγνωση γίνονται εξετάσεις αίματος, εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ), εξετάσεις συμπεριφοράς, γνωστικά τεστ και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI).
Πρόληψη
Τα φάρμακα και οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για το Alzheimer δεν στοχεύουν στην εξάλειψη της νόσου ή την αναστροφή της βλάβης στον εγκέφαλο, αλλά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων που προκαλεί (συμπτωματική αντιμετώπιση). Αν και δεν θεραπεύεται ολοκληρωτικά, φαίνεται πως η υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής θα μπορούσε να συμβάλλει στην πρόληψη της εμφάνισής του.
Διατροφή: Μια διατροφή πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα, φρούτα και λαχανικά, και φτωχή σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, υδρογονωμένα λίπη, αλκοόλ, αλάτι και ζάχαρη βοηθά στη διαύγεια και στην καλή λειτουργία του εγκεφάλου και μειώνει τον κίνδυνο νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
- Ω3 λιπαρά οξέα: Βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλα), καρύδια, λιναρόσπορο. Βοηθούν στη μείωση της φλεγμονής, τη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων και την ενίσχυση της μνήμης.
- Αντιοξειδωτικά: Πλούσιες πηγές είναι τα μούρα (φράουλες, βατόμουρα), τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μαρούλι), οι ξηροί καρποί και τα όσπρια. Συμβάλλουν στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων από τις βλάβες που προκαλούνται από τις ελεύθερες ρίζες, την επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου και τη μείωση του οξειδωτικού στρες.
- Βιταμίνες του συμπλέγματος Β: Συναντώνται σε δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, αυγά, γαλακτοκομικά. Βοηθούν στη μετατροπή των τροφών σε ενέργεια για τον εγκέφαλο, τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών και τη βελτίωση της διάθεσης.
- Βιταμίνη Ε: Πλούσιες πηγές είναι τα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο), οι ξηροί καρποί, τα σπόροι και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Συμβάλλει στην προστασία των κυτταρικών μεμβρανών από τις οξειδωτικές βλάβες και στη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο.
- Μαγνήσιο: Βρίσκεται σε ξηρούς καρπούς, σπόρους, όσπρια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Ρυθμίζει τη νευροδιαβίβαση, συμμετέχει στη μείωση του άγχους και την πρόληψη της ημικρανίας.
- Επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, υδρογονωμένα λίπη, αλκοόλ, αλάτι και ζάχαρη: Μια διατροφή πλούσια σε αυτά τα συστατικά σχετίζεται με φλεγμονές, οξειδωτικό στρες και αντοχή στην ινσουλίνη, που μπορούν να βλάψουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και να αυξήσουν τον κίνδυνο νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
Σωματική άσκηση: ήπια σωματική άσκηση βελτιώνει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο και μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης παθήσεων που σχετίζονται με διαταραχές μνήμης προάγοντας έτσι την οξυγόνωση και τη θρέψη των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση των γνωστικών λειτουργιών, καθώς και την πρόληψη παθήσεων που σχετίζονται με διαταραχές μνήμης, όπως η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Επιπλέον, η τακτική ήπια άσκηση, όπως το περπάτημα ή η γιόγκα, συμβάλλει στη μείωση του stress και τη βελτίωση της ψυχικής υγείας, ενώ ενισχύει τη συνολική υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος.
- Αντιοξειδωτικά όπως βιταμίνη C, E και ρεσβερατρόλη: Καταπολεμούν το οξειδωτικό στρες που έχει εντοπιστεί σε ασθενείς με Alzheimer. Συγκεκριμένα η καθημερινή λήψη ρεσβερατρόλης έχει αποδειχθεί πως καθυστερεί σημαντικά την πρόοδο της νόσου λόγω των ισχυρών αντιοξειδωτικών της ιδιοτήτων.
- Βιταμίνη D3: Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D3 έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν από Alzheimer. Η D3 συμβάλλει στην προστασία των νευρώνων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ανοσολογική απόκριση και τη διατήρηση της υγείας των αγγείων, βοηθώντας στη ρύθμιση της φλεγμονής και στην πρόληψη της εκφύλισης των εγκεφαλικών κυττάρων.
- Ginkgo biloba: Βότανο που βελτιώνει τη μικροκυκλοφορία και φαίνεται ότι ενισχύει τη μνήμη και επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Παρόλα αυτά οι απόψεις για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά του διίστανται οπότε δεν συνίσταται η συστηματική χρήση του.
- Βιταμίνες B6, B12 και φυλλικό οξύ: Συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία των νεύρων και μειώνουν τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης στο αίμα η οποία , σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να κάνει ζημιά στα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για πρόκληση άνοιας και Alzheimer. Η ομοκυστεΐνη τείνει να αυξάνεται με το πέρασμα των χρόνων, έτσι οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν περισσότερο.
- Κουρκουμίνη: Το δραστικό συστατικό του κουρκουμά, η κουρκουμίνη, είναι γνωστή για τις αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές της ιδιότητες. Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι μπορεί να μειώσει τη συσσώρευση αμυλοειδούς πλάκας στον εγκέφαλο, που σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
- Ακετυλο-L-καρνιτίνη (Acetyl-L-Carnitine): Αμινοξύ που θεωρείται ότι μπορεί να ενισχύσει τη γνωστική λειτουργία, την ενέργεια και την υγεία των νεύρων, βοηθώντας στη διατήρηση της μνήμης και στην καθυστέρηση της γνωστικής έκπτωσης.
- Βιταμίνη Β3: Η β3 ή αλλιώς νιασίνη (βιταμίνη B3) είναι μια βιταμίνη του συμπλέγματος Β, η οποία συμμετέχει σε πολλές σημαντικές βιολογικές διαδικασίες στον οργανισμό. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η νιασίνη μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της φλεγμονής και στο οξειδωτικό stress στον εγκέφαλο, δύο παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως το Αλτσχάιμερ. Επίσης, έχουν γίνει έρευνες για την ικανότητα της νιασίνης να προστατεύει τους νευρώνες από τη βλάβη που προκαλεί η ασθένεια.
- Χολίνη: Η χολίνη είναι ένα βιταμίνη απαραίτητη για τη σύνθεση της ακετυλοχολίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στη μνήμη, τη μάθηση και άλλες γνωστικές λειτουργίες. Η β-αμυλοειδής πρωτεΐνη είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Αλτσχάιμερ. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η χολίνη μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της παραγωγής ή στην επιτάχυνση της απομάκρυνσης της β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης από τον εγκέφαλο.
- Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου και έχουν συνδεθεί με μια σειρά από οφέλη για την υγεία. Τα ωμέγα-3 συμβάλλουν στη δημιουργία νέων νευρώνων και στη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των νευρικών κυττάρων, στοιχεία που είναι κρίσιμα για τη γνωστική λειτουργία. Η χρόνια φλεγμονή στον εγκέφαλο θεωρείται ένας από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξη του Αλτσχάιμερ. Τα ωμέγα-3 έχουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.Συμβάλλουν επίσης στην προστασία των νευρικών κυττάρων από τη βλάβη που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες.
- Το Α-λιποϊκό οξύ είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που παίζει σημαντικό ρόλο στην ενέργεια των κυττάρων και έχει μελετηθεί για τις πιθανές του ιδιότητες στην αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του Alzheimer. Σχετικά με τη νόσο του Alzheimer, το α-λιποϊκό οξύ έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των ερευνητών λόγω της ικανότητάς του να:
- Μειώνει το οξειδωτικό stress: Το οξειδωτικό stress είναι μια διαδικασία που προκαλεί βλάβες στα κύτταρα, και πιστεύεται ότι συμβάλλει στη νευροεκφύλιση που παρατηρείται στη νόσο Αλτσχάιμερ.Το α-λιποϊκό οξύ μπορεί να μειώσει το οξειδωτικό στρες, προστατεύοντας τα νευρικά κύτταρα.
- Υποστηρίζει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων: Οι μιτοχονδριακές δυσλειτουργίες σχετίζονται επίσης με την πρόοδο της νόσου. Το α-λιποϊκό οξύ μπορεί να βελτιώσει τη μιτοχονδριακή υγεία και την ενεργειακή απόδοση των κυττάρων.
- Μείωση φλεγμονής: Η χρόνια φλεγμονή έχει συνδεθεί με την εξέλιξη νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Το α-λιποϊκό οξύ φαίνεται να έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που μπορούν να είναι χρήσιμες στη νόσο Αλτσχάιμερ.
- Πιθανή βελτίωση γνωστικών λειτουργιών: Μερικές μελέτες σε μικρή κλίμακα έχουν δείξει ότι η χορήγηση α-λιποϊκού οξέος μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νοητικής παρακμής σε άτομα με Αλτσχάιμερ ή άλλες μορφές άνοιας.
Θεραπεία
Οι φαρμακολογικές παρεμβάσεις στη νόσο του Alzheimer είναι παρηγορητικές και προσφέρουν προσωρινή ανακούφιση επιβραδύνοντας την εξέλιξη των συμπτωμάτων. Οι πιο γνωστές θεραπείες βασίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες φαρμάκων που στοχεύουν στη διατήρηση της γνωσιακής λειτουργίας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας:Αναστρέψιμοι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης (AChE): Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της ήπιας έως μέτριας μορφής της νόσου. Στόχος τους είναι η αύξηση των επιπέδων ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο, ενός νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στην επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων. Τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας περιλαμβάνουν τη δονεζεπίλη, τη γαλανταμίνη, τη ριβαστιγμίνη και την τακρίνη. Παρόλο που προσφέρουν μόνο μέτρια βελτίωση, καταφέρνουν να επιβραδύνουν τον ρυθμό απώλειας των γνωστικών λειτουργιών και να βοηθήσουν τους ασθενείς να διατηρήσουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, ενδέχεται να προκαλέσουν παρενέργειες όπως ναυτία, εμετούς και διάρροια.
Ανταγωνιστές NMDA υποδοχέων: Η μεμαντίνη, ο κύριος εκπρόσωπος αυτής της κατηγορίας, χρησιμοποιείται κυρίως σε ασθενείς με μέτρια έως βαριά μορφή της νόσου. Δρα ως ανταγωνιστής στους υποδοχείς NMDA, μειώνοντας την υπερβολική διέγερση αυτών των υποδοχέων από τη γλουταμίνη, που μπορεί να οδηγήσει σε κυτταρική βλάβη και θάνατο των νευρώνων. Παρόλο που η μεμαντίνη δεν σταματά την εκφύλιση των νευρώνων, συμβάλλει στη μείωση του ρυθμού απώλειας μνήμης και στην καλύτερη διαχείριση της συμπεριφοράς των ασθενών. Επιπλέον, είναι ένα καλά ανεκτό φάρμακο με σχετικά λίγες παρενέργειες, οι οποίες περιλαμβάνουν σύγχυση, διέγερση και ανησυχία.
Παρά τα οφέλη αυτών των φαρμάκων, οι φαρμακολογικές παρεμβάσεις παραμένουν περιορισμένες στη διαχείριση της νόσου, και οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν νέες θεραπείες που θα μπορούσαν να επιβραδύνουν ή ακόμα και να σταματήσουν την πρόοδο της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας που χαρακτηρίζει το Alzheimer.
Συμπέρασμα
Η νόσος του Alzheimer, αν και αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, δεν είναι μια κατάσταση χωρίς ελπίδα. Μέσα από την έρευνα και την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, μπορούμε να βελτιώσουμε σημαντικά την ποιότητα ζωής μας. Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου. Σε συνδυασμό με την τακτική άσκηση, τον επαρκή ύπνο και τη διανοητική διέγερση, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό θεμέλιο για την προστασία της εγκεφαλικής μας υγείας.
Το heals προτείνει:
Πηγές:
https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/45184/10777.pdf?sequence=1
Βιβλίο Φαρμακολογίας Richard D. Howland, Mary J. Mycek.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31521398/