Παγκόσμια Μέρα κατά της Παχυσαρκίας: Γιατί έχουμε αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ελλάδα;

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας κήρυξε την 4η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις επιδημικές διαστάσεις που έχει πάρει σήμερα. Παχυσαρκία ορίζεται η αυξημένη συσσώρευση σωματικού λίπους στο ανθρώπινο σώμα, που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία. Αναγνωρίστηκε ως νόσος και πλέον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χρόνια προβλήματα υγείας παγκοσμίως.

Η παχυσαρκία συνήθως καθορίζεται με τον υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος (Body Mass Index - BMI), που αποτελεί μέτρο του βάρους σε σχέση με το ύψος ενός ατόμου. Ένα BMI ίσο ή μεγαλύτερο από 30 θεωρείται παχύσαρκο. Εκτιμάται ότι παγκοσμίως το 13% του ενήλικου πληθυσμού είναι παχύσαρκο. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο, καθώς είναι πρώτη στην ΕΕ στην παιδική παχυσαρκία, και στις πρώτες θέσεις στην παχυσαρκία των ενηλίκων. Το 63% των Ελλήνων ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.

Γιατί εμφανίζεται Παιδική Παχυσαρκία;

Η παιδική παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί τις τελευταίες δεκαετίες ως επιδημία στον δυτικό κόσμο και στην χώρα μας. Λόγω των σοβαρών επιπλοκών γίνεται συνεχώς συζήτηση γύρω από τις αιτίες στις οποίες οφείλεται η παιδική παχυσαρκία και η αύξηση της και στο κατά πόσο μπορούν να αντιμετωπιστούν. Οι αιτίες μπορούν να διαχωριστούν σε γενετικές και περιβαλλοντικές. Τα γονίδια βέβαια, παρ’ όλο το ότι έχουν ένα μερίδιο ευθύνης δεν είναι ο βασικός λόγος. Η κυριότερη αιτία αύξησης της παιδικής παχυσαρκίας σχετίζεται με περιβαλλοντικούς παράγοντες και κυρίως με τις διατροφικές συνήθειες και την φυσική δραστηριότητα.

- Γενετικές: Τα παιδιά με 1 παχύσαρκο γονέα έχουν πιθανότητα 50% να γίνουν παχύσαρκα, ενώ τα παιδιά με 2 παχύσαρκους γονείς, έχουν 80% πιθανότητα.

- Κακή Διατροφή: Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια στροφή των παιδιών σε έναν λιγότερο θρεπτικό τρόπο διατροφής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από αυξημένη κατανάλωση έτοιμου φαγητού και σακχαρούχων αναψυκτικών. Σήμερα, το 1/3 των παιδιών τρώει περίπου κάθε μέρα έτοιμο φαγητό.

- Μειωμένη Φυσική Δραστηριότητα: Η πλειοψηφία των παιδιών τέλος, έχει σταματήσει να γυμνάζεται και να ασκείται. Ξοδεύει άπειρες ώρες μπροστά στον υπολογιστή και την τηλεόραση, αλλά δεν βγαίνει έξω να κινηθεί και να γυμναστεί. Η τηλεόραση προκαλεί ασυναίσθητη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων θερμιδικών σνακ. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι γονείς, οι οποίοι δεν βρίσκουν χρόνο να κάνουν εξωτερικές δραστηριότητες μαζί με τα παιδιά τους.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Η παχυσαρκία μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα και οφείλεται σε μια συνδυαστική επίδραση γενετικών, περιβαλλοντικών και τρόπου ζωής παραγόντων, όπως ανενεργός τρόπος ζωής, ανθυγιεινή διατροφή, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και γενετική κληρονομικότητα.

1. Υπερκατανάλωση τροφής και κακές διατροφικές συνήθειες: Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λίπος, ζάχαρη και θερμίδες μπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση και συνεπώς στην ανάπτυξη παχυσαρκίας.

2. Καθιστική ζωή/απουσία άσκησης.  Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η καθιστική ζωή σε συνδυασμό με την υπερκατανάλωση τροφής, μπορούν να οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Ο σύγχρονος αστικός τρόπος ζωής με τη μηχανοκίνητη μετακίνηση και τους αυτοματισμούς, το πολύωρο ωράριο γραφείου και η συνεχής διάθεσιμότητα τροφής στο περιβάλλον (πχ γεμάτο ψυγείο) συμβάλλουν στην πρόκληση της παχυσαρκίας.

3. Γενετική κληρονομικότητα: Οι γονίδια μπορούν να επηρεάσουν την πιθανότητα ανάπτυξης παχυσαρκίας, καθώς επηρεάζουν το μεταβολισμό και τον τρόπο αποθήκευσης λίπους. Σε αρκετές έρευνες έχει φανεί ότι ένα παιδί έχει πιθανότητες 10 % να γίνει παχύσαρκο, αν οι γονείς του έχουν φυσιολογικό βάρος, 50 % πιθανότητες αν ο ένας από τους γονείς είναι παχύσαρκος και 80 % αν και οι δύο είναι παχύσαρκοι.

4. Αυξημένο βάρος στην βρεφική και παιδική ηλικία. Μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα με αυξημένο σωματικό βάρος στην βρεφική ηλικία, παρουσιάζουν συχνότερα παχυσαρκία στην ενήλικη ζωή τους..

5. Ενδοκρινικές παθήσεις. Η παχυσαρκία συχνά συνοδεύει σύνδρομα όπως ο υποθυρεοειδισμός, ο υπογοναδισμός, ο υποφυσισμός και το σύνδρομο Cushing, αλλά δεν αποτελεί πρωτεύοντα χαρακτήρα των συνδρόμων αυτών. Γενικά η ενδοκρινική αιτιολογία της παχυσαρκίας είναι σπάνια.

Επιπτώσεις στην Υγεία
 

Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό και σε πολλές περιπτώσεις ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ένα πλήθος νοσημάτων όπως καρδιοαγγειακά προβλήματα, υπέρταση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, φλεβική ανεπάρκεια, καθώς επίσης και μεταβολικές διαταραχές, όπως σακχαρώδη διαβήτη, μεταβολικό σύνδρομο και δυσλιπιδαιμία. Ευθύνεται για τη δημιουργία χολολιθίασης και λιπώδους διήθησης του ήπατος (λιπώδες ήπαρ).

Μεγάλες κλινικές μελέτες έχουν επίσης αποδείξει ότι η παχυσαρκία σχετίζεται άμεσα με χρόνια νοσήματα, όπως την οστεοπόρωση και τον καρκίνο του μαστού, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης και του εντέρου. Η παχυσαρκία σχετίζεται επιπλέον με την ουρική αρθρίτιδα και εκφυλιστικές παθήσεις των αρθρώσεων, που μαζί με όλα τα παραπάνω νοσήματα διαταράσσουν την υγεία και επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα ζωής των παχύσαρκων ατόμων.

Τέλος, νεότερα δεδομένα από κλινικές μελέτες ενοχοποιούν την παχυσαρκία για διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, ακμή και τριχοφυΐα, υπογονιμότητα, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και σοβαρά προβλήματα κατά τη διάρκεια της κύησης στις νεαρές γυναίκες, ενώ στους άνδρες μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές του σπέρματος, καθώς και διαταραχές της στυτικής δυσλειτουργίας.

 

Επιπτώσεις στην Ποιότητα Ζωής

Η παχυσαρκία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που την αντιμετωπίζουν, καθώς μπορεί να επηρεάσει την υγεία, την απόδοση και την ψυχολογική κατάσταση. Ορισμένες επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην ποιότητα ζωής περιλαμβάνουν:

- Δυσκολία στην κινητικότητα: Οι παχύσαρκοι άνθρωποι μπορεί να βρουν δυσκολία να κινηθούν ελεύθερα, να περπατήσουν γρήγορα ή να ανέβουν σκάλες, πράγμα που μπορεί να περιορίσει την κινητικότητα και την ανεξαρτησία τους.

- Πόνος στις αρθρώσεις: Η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει πόνο στις αρθρώσεις, ειδικά στα γόνατα και τους αστραγάλους, λόγω του βάρους που έχουν οι άνθρωποι.

- Δυσκολία στην αναπνοή: Η παχυσαρκία μπορεί να επιδεινώσει τη σοβαρότητα του άσθματος.

- Αύξηση του κινδύνου τραυματισμών: Οι παχύσαρκοι άνθρωποι είναι πιθανότερο να υποστούν τραυματισμούς και να έχουν μεγαλύτερο χρόνο ανάρρωσης από αυτούς.

Πρόληψη και Αντιμετώπιση Παχυσαρκίας

Γίνεται σαφές, τόσο από τη συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας όσο και από τις επιπτώσεις της στη γενικότερη υγεία, πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη της πρόληψης αλλά και της αντιμετώπισής της. Η Παχυσαρκία μπορεί να προληφθεί σε μεγάλο βαθμό αν δοθεί ιδιαίτερο βάρος στους παράγοντες που οδηγούν στην περίσσεια πρόσληψης βάρους και στην εκπαίδευση στην υγιεινή διατροφή και συχνή σωματική άσκηση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα τα μέτρα αυτά βοηθούν αποφασιστικά και στην πρόληψη ενός μεγάλου φάσματος χρονίων παθήσεων.

1. Διατροφή: Μια υγιεινή διατροφή είναι ουσιώδης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Προτιμήστε φρούτα λαχανικά και όσπρια από μικρή ηλικία και πραγματοποιήστε τρία κανονικά γεύματα κάθε μέρα. Επιλέξτε συχνά ψάρι και κοτόπουλο και σπανιότερα άλλα κρέατα και αποφύγετε ζωικά λίπη (βούτυρα, κρέμες, αλλαντικά). Τελος, προτιμήστε το ελαιόλαδο, αλλά με μέτρο (όχι πάνω από 3-4 κουταλιές του γλυκού συνολικά την ημέρα) και αρκετό νερό.

2. Αλκοολ. Περιορίστε τα οινοπνευματώδη ποτά, μην καταναλώνετε πάνω από 2-3 ποτήρια κρασί ή αλλο αλκοολοούχο ποτό την ημέρα.

3. Φυσική δραστηριότητα: Η τακτική άσκηση είναι ένα άλλο σημαντικό μέρος της πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Συνιστάται η άσκηση τουλάχιστον 2 με 3 ώρες την εβδομάδα.

4. Μείωση του σωματικού βάρους: Η μείωση του σωματικού βάρους είναι σημαντική για όσους έχουν παχυσαρκία. H προοδευτική απώλεια σωματικού βάρους και απώλεια λίπους, πρέπει να συνοδεύεται από τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε ατόμου. 

Συμπέρασμα: Δεν υπάρχει εύκολη λύση ή μαγική θεραπεία για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Αυτό που καταλαβαίνουμε όμως είναι, ότι ο συνδυασμός σωστής διατροφής, συστηματικής άσκησης και αλλαγής του τρόπου ζωής αλλά και των συνηθειών που σχετίζονται γύρω από τη λήψη τροφής είναι σημαντικός.



Πηγές

1. https://www.iatrikionline.gr/ELL_M_4_2009/3.pdf

2. https://www.enygeia.gr/arthra/4-paxysarkia.html

3. https://diatrofi-ygeia.gr/paxysarkia-oi-epiptoseis-tis-stin-ygeia/

4. https://diatrofi.gr/paidiki-pachysarkia-aitia-kai-antimetopisi/